Πόντος – Ανατολία: Αρώματα Ανατολής & Ποντιακού Ελληνισμού

Κάτω από τον ίδιο ουρανό

Η πτήση μας μέσω της Κωνσταντινούπολης για την Άγκυρα -κι από εκεί οδικώς- μας μεταφέρει στη Σαφράμπολη, μια πόλη βαφτισμένη μέσα στη χρωστική ουσία που βγάζουν οι στήμονες του φυτού σαφράν που μας δελεάζει με την πλούσια κι εξίσου χορταστική ιστορία της. Στις απαρχές του Εύξεινου Πόντου η γραφική κωμόπολη γεμάτη με μικρομάγαζα, χαμάμ και τζαμιά, αλλά και με τον ναό του Αγίου Στέφανου που έφτιαξαν Έλληνες χτιστάδες, ένωνε κάποτε δυο λαούς κάτω από τον ίδιο ουρανό. Η περιήγησή μας σ’ αυτήν προβλέπεται τουλάχιστον ενδιαφέρουσα!

Στη χρυσοκόκκινη πόλη του σαφράν

Πριν ακόμα η σύγχρονη γαστρονομική μανία στρέψει το βλέμμα της στο σαφράν, η πόλη είχε αναγάγει το φυτό στο πιο δυνατό της χαρτί. Ο γνωστός μας κρόκος υπήρξε πηγή πλούτου των Ποντίων κατοίκων της πόλης, όχι μόνο εξαιτίας των ποικίλων ιδιοτήτων του στο μαγείρεμα, τη βαφική και την φαρμακευτική, αλλά και γιατί τα κιτρινοκόκκινα στίγματα που φέρουν τα άνθη του κατάφεραν να χαρίσουν στην πόλη τεράστια οικονομική άνθιση με όλες τις συνιστώσες που αυτή έφερε στην πνευματική και πολιτιστική της ανάπτυξη.
Περπατώντας στα γραφικά στενά της πόλης θα θαυμάσουμε τα αναπαλαιωμένα πέτρινα σπίτια της. Από την πλατεία του Μπαϊσάκ Σοκάκ στο κέντρο του Κιράνκιοϊ που αποτελούσε το κέντρο της συνοικίας των Ελλήνων ως το Kaya Erdem Cd που προσφέρει την καλύτερη άποψη του Κριάνκιοϊ, η σημερινή περιήγησή μας στην όμορφη κωμόπολη μας αφήνει μια μεστή γεύση του τόπου και του χρόνου. Στη συνέχεια αναχωρούμε οδικώς για την Αμάσεια με ξενάγηση καθ’ οδόν στην Κασταμονή με τη γραφική «γειτονιά των προσφύγων» γύρω από το παλιό φρούριο.

Από τους Μιθριδάτες βασιλείς στα μνημεία των Σελτζούκων 

«…η δε ημετέρα πόλις κείται εν φάραγγι βαθεία και μεγάλη, δη ης ο Ίρις φέρεται ποταμός …»
Έτσι περιέγραψε κάποτε τη γενέτειρά του και ιστορική πόλη του Πόντου με την ιστορία των 7500 ετών ο γεωγράφος Στράβωνας.
Χτισμένη κατά μήκος του ποταμού Ίρη, η Αμάσεια με τα θαυμάσια τζαμιά και τους μεντρεσέδες, εξόχως αινιγματική, μας καλεί να την αποκωδικοποιήσουμε. Και ποιο καλύτερο σημείο αναφοράς από τους βασιλικούς τάφους των Μιθριδατών, λαξευμένοι πάνω στα βραχώδη όρη να αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία αυτού του αλλόκοτου μα θαυμαστού καμβά πάνω στον οποίο θα χτίσουμε τη σημερινή μας ξενάγηση; Έχοντας ήδη απαντήσει στο κατά τ’ άλλα ρητορικό αυτό ερώτημα, αναχωρούμε για την Τοκάτη, στις όμορφες παλιές γειτονιές της οποίας θα περιηγηθούμε κι εμείς. Στη συνέχεια αναχωρούμε για τη Σίβας με τα μνημεία των Σελτζούκων. Το απόγευμα μας βρίσκει στο Ντιβριγί, από τα ωραιότερα μνημεία της ανατολικής Τουρκίας. Το συγκρότημα της θεολογικής σχολής και το Τζαμί Ουλού χτισμένο από τους Σελτζούκους το 1228 δεσπόζουν στον λόφο της μικρής πόλης ως εξαιρετικά δείγματα αρχιτεκτονικής και διακόσμησης. Αργά το απόγευμα προσεγγίζουμε το Σίβας όπου και διανυκτερεύουμε.

Στον δρόμο για τους Κομνηνούς

Στο Σίβας θα επισκεφθούμε μνημεία από την εποχή των Σελτζούκων. Η Σεβάστεια (για τους Έλληνες) φιλοξενεί μερικά κορυφαία μνημεία όπως ο Μπλε μεντρεσές του 1271) και το Μεγάλο Τζαμί. Μετά την ξενάγηση αναχωρούμε οδικώς για την Τραπεζούντα, την πάλαι ποτέ πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Κομνηνών, προοικονομώντας πως η γνωριμία με την πόλη που κάποτε χαρακτηριζόταν ως το διαμάντι της Μαύρης Θάλασσας θα συνδυάσει πολιτισμό, αρώματα ανατολής και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Μια ξενάγηση στην Τραπεζούντα είναι ανάμεσα σε άλλα, μια κατάδυση στη βυζαντινή της ωραιότερη ιστορία. Η κατά πολλούς πόλη του Πόντου και τελευταίο καταφύγιο του ελληνισμού έζησε τεράστιες δόξες αλλά και καταστροφές.

Η αυτοκρατορία αντεπιτίθεται: Από τους Κομνηνούς στο πανίσχυρο πνευματικό σύμβολο του Ποντιακού ελληνισμού

 Από το 1204 που ο Αλέξιος Κομνηνός με τον αδερφό του Δαυίδ ίδρυσαν την περίφημη αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η πόλη κατέκτησε την πρωτιά στο εμπόριο και τα γράμματα. Με το λιμάνι της πόλης να λειτουργεί ως πύλη που ένωνε τον μοναδικό δρόμο ανάμεσα στην Περσία με την Κωνσταντινούπολη και την Ευρώπη, η Τραπεζούντα έχει μείνει στο συνειδησιακό μας φορτίο σαν αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνισμού. Τα θαυμάσια βυζαντινά μνημεία και τα αρχοντικά της ακμάζουσας ελληνικής κοινότητας του περασμένου αιώνα φέρουν τη σφραγίδα του. Η μέρα μας θα ολοκληρωθεί με την ξενάγηση – προσκύνημα στο ισχυρό θρησκευτικό και πνευματικό σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού. 45 χιλιόμετρα από την Τραπεζούντα, ανάμεσα σε καταπράσινα δάση, η μονή της Παναγίας Σουμελά, λαξευμένη εντός του βράχου σε υψόμετρο 1200 μέτρων κλέβει τις εντυπώσεις με το έντονο δραματικό τοπίο που συνεργάζεται άριστα με την επιβλητική αρχιτεκτονική του ανθρώπινου και του φυσικού παράγοντα. Με την ιστορική, πολιτιστική και πνευματική ενέργεια του χώρου να μας έχει συναρπάσει κλείνουμε τη γνωριμία μας με την Τραπεζούντα.

Τσάι και συμπάθεια

Αναχώρηση οδικώς για το Ερζερούμ, με επισκέψεις καθ’ οδόν στο Ριζέ. Στην ανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας και μεταξύ Τραπεζούντας και Αρτβίν, το Ριζέ υπήρξε κέντρο παραγωγής τσαγιού. Επόμενη στάση μας η Χόπα, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Γεωργία. Αφήνοντας την παραλία του Πόντου συνεχίζουμε για την ενδοχώρα ακολουθώντας τον ρου του ποταμού Τσορούν.  Η διαδρομή είναι εκπληκτική, με μια φύση άγρια και παρθένα που θα σας εντυπωσιάσει.

Στην Αρζάν των Ρωμαίων

Ερζερούμ από την αραβική φράση Αρζάν Αρ Ρουμ σημαίνει η Αρζάν των Ρωμαίων.
Η πρωινή μας ξενάγηση στο Ερζερούμ, τη μεγαλύτερη πόλη στα ανατολικά του υψιπέδου της Ανατολίας θα μας ταξιδέψει στην ένδοξη ιστορία της πόλης και φυσικά, στις σκούρες κηλίδες πάνω στις σελίδες της. Το απόγευμα αναχωρούμε οδικώς για το Καρς.

Η πόλη των χιλίων και μία εκκλησιών

Κατά μήκος του ποταμού Ακχουριάν βρίσκονται τα ερείπια μιας μεσαιωνικής, έρημης πλέον πόλης με το όνομα Ανί η οποία συνιστά ένα από τα κορυφαία αξιοθέατα του ταξιδιού μας.
Στην πρωινή μας ξενάγηση στη μοναδική αυτή πόλη που κάποτε ξεχώριζε για την οχυρωματική της ανάπτυξη (άλλωστε, τον 10^ο και 11^ο αιώνα που έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή της αποτελούσε σημαντικότατο εμπορικό σταυροδρόμι) θα ιχνηλατήσουμε την αρμένικη παρουσία στην περιοχή της Ανατολίας, έτσι όπως αυτό ξεδιπλώνεται με τις εκκλησίες που φέρουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Αρμένικης Ναοδομίας.

Στη σκιά του Αραράτ

Οδική αναχώρηση για το Βαν. Καθοδόν θα επισκεφθούμε την ακριτική πόλη του Ντογουμπαγιαζίτ στη σκιά του Αραράτ στα ιρανο-τουρκικά σύνορα. Το φρούριο και το κάστρο από την εποχή των Βασιλείων του Ουράρτου θα σας εντυπωσιάσουν. Άφιξη στο Βαν και απογευματινή βόλτα στην πόλη. Αν είστε γατόφιλοι, τότε θα γνωρίζετε πως από το Βαν κατάγεται μια σπάνια και αρχαία φυλή γάτας με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα την αγάπη της για το νερό! Η Βαν Τουρκίας ή «γάτα-κολυμβητής» εξελίχθηκε στην περιοχή της λίμνης Βαν στην Τουρκία. Συνήθιζε να κολυμπάει μέσα στο λιμάνι και να χαιρετάει τις ψαρόβαρκες που έφταναν, με την ελπίδα να εξασφαλίσει δωρεάν γεύμα. Αν κατά τη διάρκεια της βόλτας σας λοιπόν, πέσετε πάνω σε μια τέτοια γάτα, πλησιάστε την και δώστε της έναν μεζέ για να εξασφαλίσετε την τύχη που οι κάτοικοι ισχυρίζονται πως θα σας φέρει!

Ο σταυρός της λίμνης

Πρωινή ξενάγηση στο Βαν. Το απόγευμα πραγματοποιούμε επίσκεψη στο Τσαβουστέπε και στο Χοσάπ. Διασχίζοντας τη λίμνη Βαν με πλοιάριο θα επισκεφθούμε το νησάκι Ακνταμάρ. Εκεί βρίσκεται μια πολύ σημαντική ιστορική αρμενική εκκλησία, αυτή του Τιμίου Σταυρού (Σουρπ Χατς κατά τους Τούρκους) που είναι χτισμένη το 10^ο αιώνα και την οποία θα γνωρίσουμε στα πλαίσια της απογευματινής αυτής ξενάγησης.

Χίλιες νύχτες και μια μέρα στο Ντιγιάρμπακιρ

Αναχώρηση οδικώς για το Μαρντίν, μια από τις πιο ξεχωριστές πόλεις της Ανατολής με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που θα μας μεταφέρει στο μυστηριώδες παρελθόν της. Με ρωμαϊκά τείχη χτισμένα όπως όλη η υπόλοιπη πόλη από μαύρο βασάλτη να περιβάλλουν ιστορικές κατοικίες, εκκλησίες, συναγωγές, τεμένη, όπως και το παλιό Καραβάν Σαράι, η συνοικία Σουρ της πόλης του Ντιγιάρμπακιρ (Diyar Bakr)  την οποία θα επισκεφτούμε καθ’ οδόν,  περιλήφθηκε τον Ιούλιο του 2015 στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που κατάρτισε η Ουνέσκο.

Στην Πόλη του Ήλιου

Ο αστικός μύθος λέει πως όταν ο ήλιος της Μεσοποταμίας πέφτει πάνω στον κίτρινο ασβεστόλιθο των σπιτιών του Μαρντίν, ολόκληρη η πόλη βυθίζεται σε μια κατακίτρινη παραμυθένια ώχρα. Μάλιστα, τα σπίτια έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η σκιά τους να μην πέφτει πάνω στο άλλο. Γεμάτη με υπέροχα διώροφα αρχοντικά χτισμένα από ασβεστόλιθο που ατενίζουν την πεδιάδα της Μεσοποταμίας, μικρά τζαμιά και μια θαυμάσια αγορά στην οποία η τροφοδοσία γίνεται ακόμα με γαϊδουράκια, το Μαρντίν χάρη στην πολιτιστική του δομή και την γεωγραφική του θέση είναι μια από τις πιο ξεχωριστές πόλεις που θα δούμε.
Δικαίως λοιπόν αφιερώνουμε τη σημερινή μας ξενάγηση σε έναν από τους παλιότερους οικισμούς της Άνω Μεσοποταμίας που θα μας ταξιδέψει σε συναρπαστικά χρονικά, χρώματα κι αρώματα.

Στην πόλη με τα αγιασμένα ψάρια 

Αναχώρηση οδικώς για την Ούρφα ή Σανλι Ούρφα (Ένδοξη Ούρφα) όπως είναι το καινούριο όνομα της πόλης που έχει ως ορόσημο τη δεξαμενή με τα αγιασμένα ψάρια που κοσμεί το τέμενος του Χαλίλ ουλ Ραχμάν. Η ξενάγησή μας εδώ θα μας οδηγήσει σε ένα σωρό βιβλικές αναφορές. Άλλωστε, η πόλη θεωρείται γενέτειρα του Ιώβ, ενώ οι γραφές λένε πως όταν ο Νεμρώδ πέταξε τον Αβραάμ στην πυρά για να τον θυσιάσει, εκείνος σώθηκε χάρη στη θεϊκή παρέμβαση που μεταμόρφωσε τη φωτιά σε νερό και τα κάρβουνα σε ψάρια. Μάλιστα, η «ιερή» λίμνη υπάρχει ακόμα εκεί! Ιερός τόπος φυσικά είναι και για τους Αρμένιους, καθώς πιστεύουν ότι η αρμένικη αλφάβητος εφευρέθηκε εκεί. Το μόνο σίγουρο είναι πως η πλούσια ιστορία της κουρδικής πόλης που χρονολογείται από το 9.000 π.Χ. θα μονοπωλήσει με τον καλύτερο τρόπο τη μέρα μας.

Κάστρα και Πολιορκητές

Σουμέριοι, Χετταίοι, Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Χαλδαίοι, Πέρσες, Αρμένοι και Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και Σταυροφόροι είναι μερικοί από τους πολιτισμούς που κατέκτησαν και πέρασαν από την Ούρφα αφήνοντας στην περιοχή το αποτύπωμά τους. Το δίχως άλλο, η Ούρφα είναι μια σημαντική ιστορική πόλη με αρχαιολογικούς θησαυρούς και θαυμαστές πληροφορίες που θα μας απασχολήσουν στη σημερινή μας ξενάγηση. Ανάμεσα στα θαυμαστά που ισχυρίζονται οι αρχαιολόγοι γι’ αυτήν, είναι πως αποτελεί και τον τόπο που ανακαλύφθηκε η γεωργία. Αμέσως μετά το πρωινό μας εξορμούμε για το Χαράν, τη βιβλική Ούρ με τα κυψελοειδή σπίτια, το κάστρο των σταυροφόρων, αλλά και το πρώτο αραβικό πανεπιστήμιο.

Η μοίρα του βασιλιά

Πολύ κοντά και πάνω από τα σύννεφα, σε υψόμετρο που ξεπερνά τα δυο χιλιάδες μέτρα, οι θεοί μας υποδέχονται ανταμείβοντάς μας με ένα συναρπαστικό σκηνικό.
Στατικοί στον χώρο, άκαμπτοι στον χρόνο, οι κεφαλές των βασιλιάδων του χθες ατενίζουν τον ορίζοντα εγκλωβισμένοι εσαεί στην ανθρώπινη ματαιοδοξία τους. Σαράντα χιλιόμετρα βόρεια της Kahta στην οροσειρά του Ταύρου υψώνεται το βουνό Νεμρούτ Νταγ. Ο λόφος που κοιτάζει απρόσκοπτα τις εύφορες πεδιάδες του Τίγρη και του Ευφράτη φέρει στην κορυφή το απίστευτο μνημείο με τα  πέτρινα γλυπτά που φθάνουν στο ύψος των δέκα μέτρων. Λιοντάρια, αετοί, αρχαίοι θεοί της ελληνικής, περσικής αλλά και ρωμαϊκής μυθολογίας «φυλάνε» τον βασιλιά Αντίοχο Α΄ τον Θεό (όπως ήταν το προσωνύμιό του), ο οποίος κυβέρνησε την Κομμαγηνή από το 86 π.Χ. έως το 38 π.Χ. και θάφτηκε εκεί συνοδεία των συζύγων και των κορών του. Ο φτωχός, πίστεψε πως ίσως έτσι θα κέρδιζε την αιωνιότητα…

Μέσα στα σιρόπια

Αναχώρηση για τα Άδανα με επίσκεψη καθ’ οδόν στο Γκαζί Αντέπ. Ο θεϊκός μπακλαβάς, το μπερέκ και το κανταΐφι με φιστίκια υπόσχονται να γεμίσουν τους γευστικούς μας κάλυκες στέλνοντάς μας στα ουρί του παραδείσου. Η απογευματινή μας ξενάγηση στα Άδανα μας αποζημιώνει με τα τελευταία φωτογραφικά ενσταντανέ αυτού του εκπληκτικά πλούσιου οδοιπορικού.
Ακριβώς μπροστά από το εντυπωσιακό τζαμί που χτίστηκε πρόσφατα από την πλουσιότερη οικογένεια της χώρας, τους Σαμπάντζι βρίσκεται η πέτρινη ρωμαϊκή γέφυρα της πόλης. Μοναδικές εικόνες ενός συγκλονιστικού ταξιδιού!

Μην πεις πως ήταν ένα όνειρο

Γεμάτοι εικόνες, ήχους, και γεύσεις ένος πραγματικά υπέροχου οδοιπορικού  επιστρέφουμε αεροπορικώς στην Αθήνα μέσω Κωνσταντινούπολης.